-
Project Warmtekeuze Culemborg Algemeen
Vraag 1.1
Waarom wil de gemeente Culemborg dat de inwoners beslissen over de nieuwe manier van warmte-opwekking?
Antwoord:
De landelijke energietransitie is noodzakelijk en heeft veel impact op de inwoners. Niet alleen moet er veel geregeld worden, maar inwoners moeten ook zelf hieraan meebetalen. Omdat het om maatregelen in jouw eigen woning gaat, is het wenselijk dat je vanaf het begin invloed op het proces kunt hebben. De gemeente Culemborg heeft daarom besloten dat iedere buurt een warmteplan kan indienen waar de hele buurt zich het beste bij voelt. Om dit buurtwarmteplan te maken, biedt de gemeente Culemborg samen met energiecoöperatie Vrijstad Energie hulp en begeleiding.
Vraag 1.2
Wat is een warmteplan?
Antwoord:
Met een buurtwarmteplan leg je vast wat er nodig is om een wijk of buurt te verwarmen en bepaal je zo het kader waarbinnen je later de uitvoering kunt oppakken. Dat is ingrijpend, dus wil je er zoveel mogelijk bewoners over laten meebeslissen. Tijdens het werken aan het buurtwarmteplan, wordt gezocht naar de beste mogelijkheden om zoveel mogelijk andere buurtbewoners erbij te betrekken. Mensen krijgen door het (werken aan het) warmteplan ook een goed beeld van wat er nodig is en wat er mogelijk is.
Vraag 1.3
Waarom wil de gemeente Culemborg in 2040, dus 10 jaar eerder dan de rijksoverheid energieneutraal zijn?
Antwoord:
De gemeenteraad van Culemborg heeft in het najaar van 2017 besloten om te streven naar een energieneutraal Culemborg in 2040. Voor het tegengaan van de klimaatverandering geldt: hoe eerder we energieneutraal zijn, hoe beter. Het Klimaatakkoord in Parijs heeft duidelijk gemaakt dat het probleem urgent is! Als we energieneutraal willen worden moeten we overstappen op duurzame vormen van energieopwekking (zon, wind, biomassa, aardwarmte etc.). Dat betekent ook afscheid nemen van de fossiele brandstof aardgas als energiedrager. Het streven is erop gericht om dit richting 2040 te realiseren.
Gemeenten maken verschillende keuzen over het jaar waarin zij energieneutraal willen zijn. Sommige gemeenten al in 2030 of 2035, anderen pas later. Gelderland heeft als doel in 2035 als provincie energieneutraal te zijn. De gemeenteraad van Culemborg heeft ingeschat dat 2040 haalbaar moet zijn.
Vraag 1.4
Het kiezen van het jaar 2040 door de gemeente Culemborg (i.p.v. 2050) betekent dat we de kosten van de transitie 10 jaar naar voren halen. Waarom zou je dat willen doen?
Antwoord:
De transitie naar een aardgasvrije toekomst gaat inderdaad veel geld kosten. Dat betalen we deels per huishouden, deels collectief. Het collectieve deel betalen we met z’n allen via de belastingen of via de energie- en netwerktarieven. Linksom of rechtsom zullen we als samenleving deze kosten moeten gaan opbrengen. Op welke wijze we deze kosten moeten financieren, daar hebben we op dit moment nog geen antwoord op. Het project is er juist op gericht om uit te zoeken welke kosten gemaakt moeten gaan worden en op welke wijze dat gefinancierd kan worden. De keuze voor het jaartal 2040 (i.p.v. 2050) is niet in beton gegoten, maar wordt als streefjaar gehanteerd.
Vraag 1.5
Waarom nú een plan maken, als we nog 23 jaar de tijd hebben?
Antwoord:
Het is goed om nu al een plan op te stellen waar we op kunnen inspelen. De timing van de daadwerkelijke uitvoering wordt ook met alle buurtbewoners bepaald. Stel dat er tussentijds nog ontwikkelingen zijn die het plan verbeteren kunnen, dan is het mogelijk om het alsnog aan te passen. Maar het is altijd goed om te weten welke ontwikkelingen er in de buurt nog aan komen. Dit voorkomt het nemen van zogenaamde spijtmaatregelen. Bijvoorbeeld: Jouw CV-ketel is bijna aan vervanging toe. Je kunt nu een nieuwe CV-ketel kopen. Maar wellicht wil je al inspelen op de ontwikkelingen die je te wachten staan.
Voor een goede transitie is het belangrijk een zorgvuldig proces te doorlopen: eerst buurtplannen maken, daarna de buurtplannen bundelen tot een gemeentelijk en regionaal warmteplan, en tenslotte een concreter uitvoeringsplan uitwerken. Dit proces kost veel tijd en dus is het ook daarom belangrijk op tijd te beginnen.
Vraag 1.6
Het project gaat uit van een buurtaanpak. Maar is dat niet veel te klein? Zou het niet veel beter zijn dat op rijksniveau de verschillende alternatieven worden uitgewerkt en dat aan ons dan een keuze wordt voorgelegd. Ook de schaal van Culemborg is eigenlijk te klein om het wiel uit te vinden.
Antwoord:
Op alle niveaus in Nederland wordt gewerkt aan de transitie naar een aardgasvrije toekomst. Vanuit het rijk is de regierol voor het proces aan de gemeenten toebedacht. Dit omdat de gemeente beter dan het rijk en de provincie weet wat er lokaal speelt en voor veel inwoners het eerste aanspreekpunt vormt. Tegelijkertijd wordt er ook tussen de verschillende overheden samengewerkt, waardoor kennis die op landelijk niveau beschikbaar komt ook voor gemeenten beschikbaar is (en vice versa).
Vraag 1.7
Wordt hier nu niet te veel verantwoordelijkheid bij de bewoners neergelegd? Waarom kan de gemeente niet gewoon kiezen wat het beste voor ons is?
Antwoord:
Als bewoner weet je zelf het beste wat jouw eigen behoefte is. Als de gemeente een plan zou maken, bestaat de kans dat dat niet het meest wenselijke voor de buurtbewoners zelf is. Als buurtbewoners zelf een plan maken, is de kans vele malen groter dat dit plan aansluit op de behoeften van de inwoners. Juist op het moment dat je zelf kunt meedenken en –schrijven aan een oplossing, heb je invloed op het proces en de uitkomst. De gemeente en Vrijstad Energie gaan wel helpen om het plan te maken. Op allerlei manieren willen we daarin ondersteunend zijn. Per buurt bepalen de bewoners zelf hoe actief zij meewerken aan de ontwikkeling van het buurtwarmteplan. Hoe actiever de buurt is, hoe meer invloed zij heeft op het uiteindelijke resultaat.
Vraag 1.8
Wat is mijn belang om hieraan mee te doen?
Antwoord:
Meedoen aan dit proces heeft de volgende voordelen voor jou:
- Je kunt meedenken en meebeslissen over de oplossingen die in jouw buurt worden gekozen;
- Je bent daarmee goed voorbereid op de toekomst en krijgt meer duidelijkheid welke keuzes je in jouw eigen woning kunt maken en waar je beter nog even mee kunt wachten;
- Door een gezamenlijke aanpak kunnen we voorkomen dat het nemen van maatregelen in jouw woning onnodig duur worden.
Vraag 1.9
Als de bewoners dan een warmteplan hebben gemaakt waarin ze bedacht hebben welke alternatieve technieken ze willen realiseren waarom moet de gemeenteraad/politiek zich daar dan nog over uitspreken?
Antwoord:
Hiervoor zijn drie redenen:
- De gemeente(raad) bewaakt in principe het algemeen belang. Als het zo zou zijn dat een keuze in een bepaalde buurt een negatief effect zou hebben op (alle) andere buurten dan moet daar een afweging over plaatsvinden. De gedachte is dat de gemeenteraad daar het meest geschikte orgaan voor is;
- Als een buurt een keuze heeft gemaakt die consequenties heeft voor het ondergrondse netwerk (bijvoorbeeld de verzwaring van het elektriciteitsnetwerk) dan zal netwerkbeheerder Liander eerder overgaan tot de voorbereidingen en de investeringen hiervoor, als daar ook een besluit van de gemeenteraad aan ten grondslag ligt;
- De gemeente(raad) kan de continuïteit van de gemaakte afspraken in principe waarborgen en ook voorwaarden verbinden aan het wijzigen van het plan, zodanig dat er een bepaalde robuustheid van de keuzes ontstaat (niet bij ieder nieuw aspect alle gemaakte afspraken terzijde schuiven).
Vraag 1.10
Wat is het verschil tussen ons eigen buurtwarmteplan en het gemeentelijk warmteplan?
Antwoord:
Culemborg streeft ernaar in 2040 geheel aardgasloos te zijn. We moeten dus bekijken welke warmtebronnen geschikt zijn voor Culemborg. Warmtekeuze Culemborg zorgt ervoor dat alle buurten in de Culemborg hun eigen plan hiervoor kunnen maken, dat het meest bij hen past.
De gemeente verzamelt alle plannen van alle buurten en maakt op basis daarvan een warmteplan. De gemeente heeft een grote rol als het gaat om de verdelingsvraagstukken tussen de wijken, mocht dat nodig zijn.
Vraag 1.11
Wat betekent een warmteplan van de gemeente?
Antwoord:
We gaan er als inwoners van de gemeente Culemborg naartoe werken dat we zoveel mogelijk de verbruikte energie zelf opwekken. De gemeente zoekt daarom naar meerdere warmtebronnen zoals geothermie of zonnevelden. Deze warmtebronnen moeten gezamenlijk wel voldoende zijn om in de energiebehoefte van de gehele gemeente te voorzien. Daarom is het nodig om alle buurtwarmteplannen te verzamelen en in te bedden in het grotere geheel zodat alles op elkaar aansluit en de wensen van de bewoners ingewilligd kunnen worden. Dit grotere geheel noemen we het warmteplan van de gemeente.
Vraag 1.12
Nu gaan we met de buurt een warmteplan maken en wat gebeurt er daarna?
Antwoord:
Elk buurtwarmteplan wordt getoetst door de gemeente en vervolgens vastgelegd en geïntegreerd in het warmteplan van de gemeente. In afstemming met de netbeheerder kunnen we een uitvoeringsplan gaan maken. Tenslotte volgt de uitvoering.
Dat is ook afhankelijk van wat er in het plan staat. Als bijvoorbeeld gekozen wordt voor een collectief warmtenet, dan zal dat moeten worden aangelegd en er moet een installatie worden gebouwd waarin de warmte wordt opgewekt. Dergelijke projecten kennen een lange voorbereidingstijd waarin allerlei uitvoeringszaken moeten worden geregeld. Het kan daarom misschien wel 5 tot 10 jaar duren voor dat een plan daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Als er wordt gekozen voor individuele oplossingen (bijvoorbeeld met warmtepompen) kunnen bewoners ervoor kiezen om sneller tot uitvoering over te gaan, individueel of collectief (per buurt of straat), tenminste als het elektriciteitsnetwerk dat aan kan.
Vraag 1.13
Alle discussies die we nu gaan voeren doen we op basis van de huidige kennis en de huidige tarieven. Is het niet beter om een aantal jaren te wachten en dan gebruik te maken van nieuwe technieken en wellicht lagere kosten?
Antwoord:
Tussen warmteplan en uitvoeringsplan zit een aantal jaren. Door vroeg te beginnen ben je ook flexibeler. Hoe later je begint, hoe moeilijker dat wordt. Dit is precies te reden waarom het plan ook flexibel moet zijn. Mocht het zo zijn dat over een aantal jaren betere oplossingen beschikbaar komen dan nu bekend zijn, dan moeten we daar natuurlijk gebruik van maken. Innovaties gaan ook niet zó snel dat we nu helemaal geen keuzes kunnen maken. Niets doen is geen optie, omdat we zeker weten dat de toekomstige warmtevoorziening gaat veranderen.
Vraag 1.14
In hoeverre is dit project verplichtend? Kan de gemeente mij dwingen om mijn CV-ketel op te doeken en voor duizenden of 10-duizenden euro’s aan verbouwingskosten te maken?
Antwoord:
Nee, dat kan de gemeente niet. Je bent zelf de baas in jouw eigen huis en bepaalt zelf wat daar wel of niet gebeurt. Wel is het zo dat de bewoners in de omgeving van jouw woning keuzes kunnen/zullen gaan maken die ook op jouw situatie invloed hebben. Als er bijvoorbeeld gekozen wordt voor een collectief warmtesysteem en dat wordt in jouw straat aangelegd, dan zal het op een gegeven moment zo zijn dat het aardgasnetwerk wordt verwijderd. Als je op dat moment nog geen aansluiting op het warmtenet hebt gerealiseerd, ontstaat er een probleem want het aardgas is dan niet meer beschikbaar. Hetzelfde geldt voor de situatie dat er bijvoorbeeld gekozen wordt voor individuele oplossingen als elektrische warmtepompen. Als Liander het elektriciteitsnetwerk voor een buurt heeft verzwaard, omdat de keuze op warmtepompen is gevallen zal op enig moment ook de gaskraan dicht gaan. Wanneer dat zo zal zijn, is nu niet bekend maar de jaartallen 2040 en 2050 geven wel een indicatie.
Vraag 1.15
Wat voor steun levert de gemeente?
Antwoord:
De gemeente biedt op verschillende manieren ondersteuning:
- Zij heeft door CE Delft een voorstudie laten doen over de meest geschikte warmtealternatieven (download het rapport hier).
- De gemeente ondersteunt het hele buurtproces voor het opstellen van het Buurtwarmteplan.
- Daarnaast biedt de gemeente aan bewoners voor het nemen van maatregelen een duurzaamheidslening aan met een lage, kostendekkende rente.
Vraag 1.16
We moeten van het aardgas af. Maar de nieuwe woningen worden in Culemborg nog met aardgas gebouwd. Hoe kan dit?
Antwoord:
Toen de nieuwbouw werd gepland speelde discussie over aardgas nog niet zoals nu. Het voornemen om te stoppen met aardgas is versneld onder invloed van de aardbevingen in Groningen. Toen in 2016 gestart werd met de voorbereidingen van het project Warmtekeuze, heeft de gemeente aan Heijmans gevraagd om de nieuwe huizen zonder aardgas op te leveren. Het is Heijmans niet gelukt om daarvoor op tijd plannen te ontwikkelen. Daarom worden de eerste nieuwe woningen nog met aardgas gebouwd. Latere fasen van de nieuwbouw zullen wel aardgasloos worden.